Boeklancering "Het Scheepvaarthuis"

Na onderzoek en nieuwe inzichten verschijnt nu hét verhaal over het architectonische meesterwerk Het Scheepvaarthuis - eerste gebouw van de Amsterdamse School.

Een meesterwerk van identiteit, expressie en vernieuwing 
In Amsterdam ontstond met Het Scheepvaarthuis de inspiratie voor een nieuwe architectuur: de Amsterdamse School. Door de ambitieuze vraag van zes scheepvaartmaatschappijen voor een vernieuwend bedrijfsverzamelgebouw werd architect Joan Melchior van der Meij  (1878-1949) in 1911 verantwoordelijk voor de zichtbaarheid van hun positionering, de verheerlijking van de zee, zeevaart en de handel door de eeuwen heen tot op heden. Het wezen van deze bedrijven werd tot in de haarvaten van dit architectonisch meesterwerk doorgevoerd, in interieur en exterieur. Het Scheepvaarthuis realiseert deze verheerlijking van de zee en zeevaart door expressieve dynamiek, ornamenten en rijke decoratie. In opdracht van Van der Meij zorgde de in die tijd vooruitstrevende fotograaf Bernard Eilers (1878-1951) voor visuele verspreiding van deze vernieuwende zichtbaarheid. Fotograaf Hessel Waalewijn bracht het gebouw 110 jaar later opnieuw voor dit boek in beeld, Het Scheepvaarthuis - eerste gebouw van de Amsterdamse School van auteur Louise de Blécourt (2025, WBOOKS). Het geeft een indruk van deze rijkheid aan versieringen en materialen. In de loop van de tijd is er veel van de oorspronkelijke informatie op de achtergrond geraakt door het ontstaan van, inmiddels achterhaalde, legendes. De auteur heeft de puzzel opnieuw gelegd en geeft een vernieuwde kijk op Het Scheepvaarthuis door met verhalen en historisch beeldmateriaal de context te schetsen waarin dit unieke gebouw tot stand kwam en veel navolging kreeg. Het boek gaat over de keuzes die gemaakt zijn door zowel de opdrachtgevers die in dit gebouw hun kantoor hielden als door de opdrachtnemer met zijn werkwijze. Het boek laat ook zien hoe het gebouw een nieuw leven kreeg -van kantoor naar hotel- en hoe dit erfgoed ook nu nog inspireert en zal blijven inspireren.

De maatschappelijke discussies achter Het Scheepvaarthuis
De eeuwwisseling en begin van de twintigste eeuw was een tijd vol veranderingen. Vele onderwerpen, die ook nu weer actueel zijn, werden bediscussieerd en hebben invloed gehad op het ontstaan van Het Scheepvaarthuis en de navolging ervan. Door de context van de tijd te schetsen kan deze tijd beter worden begrepen. Actuele onderwerpen van die tijd, die in het boek aan bod komen, zijn opdrachtgeverschap versus opdrachtnemerschap, de positie van esthetisch adviseur, auteursrecht, krapte op de arbeidsmarkt, de vele architecten waar geen opdrachten voor waren, het woningbouw-vraagstuk en de brugkwestie. Deze laatste twee onderwerpen geven aan dat de infrastructuur toen drastisch veranderde. In principe houden de meeste mensen niet van veranderingen, maar ze zijn onontkoombaar. Ambitie, onbegrip, maar ook jaloezie en afgunst is van alle tijden. Deze verschillende aspecten worden door voorbeelden uit die tijd uitgediept om de tijd en context waarin Het Scheepvaarthuis tot stand kwam te verduidelijken.

De architect Joan Melchior van der Meij en zijn team van kunstenaars
Met zijn opleidingen en werkervaring bij het architectenbureau van Eduard Cuypers - waar de klantvraag centraal stond - en zijn onderzoeksreizen voor de Prix de Rome - waar hij nieuwe ideeën over baksteenbouw ontwikkelde - was Van der Meij de uitgelezen architect voor deze opdracht. Hij stelde na zijn eerste conceptontwerp een team samen van kunstenaars uit verschillende disciplines om dit verder uit te werken en te realiseren. Onder zijn leiding zou in verschillende bouwfases Het Scheepvaarthuis tot stand komen, evenals de naastgelegen brug 283 in dezelfde stijl. Voor vele van de betrokken jonge kunstenaars was het een vliegende start voor hun carrière. Denk bijvoorbeeld aan Michel de Klerk, Piet Kramer, Hendrik van den Eijnde, Hildo Krop, Willem Bogtman en vele anderen die in het boek de revue passeren. Speciale aandacht is er voor houtsnijder Gerard Hoppen die via de meubelwerkplaats van kunsthandel Van Wisselingh & Co. werkte aan ontwerpen van Theo Nieuwenhuis voor verschillende onderdelen van het interieur.

Van kantoor naar vijfsterrenhotel: erfgoed met een nieuw leven
Het nieuwe leven dat dit voormalige kantoor kreeg als vijfsterrenhotel, betekent veel afstemming met instanties en is een grote verantwoordelijkheid voor dit bijzondere erfgoed. Dat geldt zeker ook voor de uitbreiding van de collectie. Dit is vooral wat het als hotel uniek maakt. Zoals de eigenaar Giovanni van Eijl ooit zei: ‘In een museum mag je nergens aankomen, in dit toegepaste kunstwerk kun je slapen.’ Overal ervaar en voel je de essentie van het 750-jarige Amsterdam, een metropool die haar oorsprong vindt in de zee en de zeevaart.